Korenburgerveen heeft weer natte vegetatie

Richard Bruins: “Het hele Korenburgerveen is in totaal 460 hectare groot. Het is een voormalig hoogveengebied. Door het afgraven van het turf in de vorige eeuw, is veel veen verdwenen. Het idee is juist dat het hoogveen door systeemherstel weer terugkomt en de biodiversiteit toeneemt in het gebied. Dat realiseren we door diverse werkzaamheden in het gebied uit te voeren. Er zijn daarom sinds het jaar 2000 tal van maatregelen genomen op het gebied van de waterhuishouding. Zo zijn sloten gedempt en damwanden en kades aangelegd. "Op die manier wordt water beter vastgehouden. Daarnaast is in de randzone van het veengebied de voedselrijke toplaag van de voormalige landbouwgronden verwijderd. Om zo de toestroom van voedselrijk water tot het gebied te voorkomen kan zich een schralere vegetatie ontwikkelen."

Er liepen diepe watergangen, de schaarsbeek en de Parallelsloot door het gebied die veel water afvoerden uit het gebied waardoor het veen verdroogde. Deze watergangen/beken zijn nu gedempt. In 2021 zijn de werkzaamheden uit het beheerplan begonnen, en onlangs zijn deze afgerond. Het water kan hierdoor weer richting het veen lopen zoals dat ‘vroeger’ ook plaatsvond.

Bestemming gewijzigd

Richard geeft aan dat aan het begin van het project er nog diverse landbouwgronden in het gebied aanwezig waren. Die zijn aangekocht door provincie Gelderland. Door het provinciaal inpassingsplan is de bestemming gewijzigd van agrarisch naar natuur. De landbouwgronden in de randzone langs het veen zijn afgegraven, waardoor weer natte vegetaties zijn ontstaan.“

Wat vindt er voor natuurherstel plaats?

Richard: “Je kunt in de verschraalde randzone zien dat er natte schraalgraslanden gaan ontstaan. Bijna jaarrond wordt nu water vastgehouden. Dieren en planten weten snel hun weg in de randzone te vinden. Er lopen kraanvogels te foerageren in het gebied waar vroeger het wandelpad was. Ook ontwikkelen zich hier nieuwe vegetaties die verschillende dieren aantrekken. Er broeden diverse water- en moerasvogels, zoals de blauwborst en de roerdomp. Langzaam aan kan er weer nieuw hoogveen gaan ontwikkelen en bijzondere plantensoorten herstellen zicht. Denk aan verschillende soorten orchideeën. Zoals de gevlekte orchis, rietorchis en de zeldzame brede orchis. Maar ook zegges en blauwe knoop of het zeldzame heidekartelblad op de hogere delen van het veen. Deze planten trekken weer vlinders aan, waaronder de bedreigde parelmoervlinder en het bont dikkopje.

Maatregelen voor de toekomst

Wat staat er nog op stapel voor dit gebied?

Het tweede Natura 2000-beheerplan voor dit gebied is recent vastgesteld voor de komende 6 jaar. Daarin staan maatregelen die nog onderzocht of uitgevoerd moeten worden. Richard geeft aan dat het natuurherstel nu vooral zichtbaar was aan de noordoostkant en de zuidkant van het Korenburgerveen. Voor de westkant zijn nog maar beperkt maatregelen uitgevoerd. Daar lopen nog diepe watergangen die kwelwater wegtrekken bij het veen. Richard: “Aan de westkant liggen landbouwgronden, dus als er maatregelen komen, wordt dit in een gebiedsproces met de betrokkenen afgestemd wat dit gaat betekenen voor hun bedrijfsvoering."

Migreren

Vanuit het Korenburgerveen wordt ook gekeken naar verbeteren van de ecologische verbindingen met andere natuurgebieden in de regio. Dichtbij gelegen natuurgebieden maar ook naar andere veengebieden in Overijssel, Gelderland en Duitsland. Te denken valt aan het Haaksbergerveen, Witteveen en het Aamsveen. Korenburgerveen ligt nu geïsoleerd in een intensief gebruikte omgeving. Hoe die ecologische verbindingen er uit moeten gaan zien wordt nog nader onderzocht, geeft Richard aan.

“Daarnaast onderzoeken we ook hoe het veen is opgebouwd. Onderzoek naar ontstaanswijze en opbouw van het hoogveen Ook kijken we naar de damwanden. Die zijn twintig jaar geleden in het gebied geplaatst om het veen in stand te houden; het veen had toen veel last van verdroging. Voor het behoud van het veen heeft dat uiteindelijk goed gewerkt, want nu heb je een redelijk natte kern. Maar die damwanden zijn inmiddels 20 jaar oud en gedeeltelijk rot. De komende periode willen we alle eiken damwanden gaan vervangen. Dat is ook een maatregel uit het beheerplan dat in december is vastgesteld. We willen gaan werken met recyclebare kunststof damwanden. Die kunnen veel langer mee, zodat we deze niet over 20 jaar weer hoeven te vervangen. Dat is een duurzame oplossing waar we in de zomer van 2024 mee beginnen. Dit project is afgelopen najaar uitgesteld vanwege de vele regenval. Uiteindelijk willen we naar een natuurlijk systeem waarin het veen zo hoog groeit dat damwanden niet meer nodig zijn. Dat is hoe het hoogveen er vroeger ook uitzag. Wie weet ziet het er over een jaar of honderd wel zo uit”, lacht Richard.

Samenwerking

Over de samenwerking met de regionale partijen is Richard erg tevreden. “De provincie heeft met Natuurmonumenten en Waterschap Rijn en IJssel, een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor de uitvoering van de maatregelen uit het eerste Natura 2000-beheerplan. Natuurmonumenten was de coördinator en uitvoerder van het project. Waterschap Rijn en IJssel deed de hydrologie, en provincie Gelderland was de opdrachtgever van het totaal. De goede samenwerking was voor mij de basis voor het succes van de uitgevoerde maatregelen. Samen hebben we de schouders eronder gezet, en vrij vlot kwamen we tot een goed geslaagd project! Ook voor de andere vijf Natura 2000-gebieden in de Achterhoek werd gelijksoortige samenwerking met succes ingezet.”

Dit is een praktijkverhaal over natuurherstel in het kader van Programma Natuur. Met herstelmaatregelen in en rond natuurgebieden, uitgevoerd met partijen in de gebieden, kan de Nederlandse natuur weer aan veerkracht winnen. Sterker met natuur.